Pierwszy masowy mord miał miejsce na Wołyniu 9 lutego 1943 r. w kolonii Parośla, w pow. sarneńskim. Oddział banderowski wymordował podstępnie całe osiedle ponad 150 osób Polaków miejscowych i z okolicy, przejeżdżających lub przebywających tam w krytycznym dniu. Napady na polskie osiedla i rodziny żyjące w miejscowościach o mieszanym narodowościowo składzie mnożyły się, zwłaszcza po dezercji policjantów ukraińskich ze służby u Niemców w marcu 1943 r. Wzmocnione liczebnie (ok. 5 tys. przeszkolonych ludzi) i lepiej uzbrojone oddziały zostały nazwane Ukraińską Powstańczą Armią. W pierwszych miesiącach roku 1943 mordami i pożogą ogarnięte były północno-wschodnie powiaty Wołynia, w drugim kwartale zbrodnie rozszerzyły się na południowo-wschodnie powiaty i centrum Wołynia, w lipcu (1114 lipca) nastąpiło potężne uderzenie na znaczne części zachodnich powiatów oraz niektóre rejony i wybrane miejscowości na całym Wołyniu jeszcze zamieszkane przez Polaków.
W sierpniu 1943 r. UPA przystąpiła do likwidacji ostatnich większych skupisk polskich w zachodnich powiatach (2931 sierpnia). Na pozostałym obszarze Wołynia mordercze napady miały miejsce na terenach wiejskich tam, gdzie Polacy trwali mimo
zagrożenia, próbując się obronić lub licząc na tzw. uspokojenie sytuacji aż do wkroczenia
wojsk sowieckich w pierwszych miesiącach 1944 r. Oprócz akcji, w których zginęło wiele
osób, na całym Wołyniu OUN-UPA mordowała w różnych okolicznościach pojedyncze osoby
i rodziny. Całokształt działań nacjonalistycznych formacji i wciąganych do zbrodniczego procederu
Ukraińców organizacyjnie z nimi niezwiązanych świadczył o zaplanowanym i realizowanym
przez banderowskie OUN-UPA dążeniu do całkowitego biologicznego unicestwiania
ludności polskiej, według ówczesnego hasła: wyriżemo wsich lachiw do odnoho, od małoho do
staroho.Na Wołyniu, gdzie ludność polska była rozproszona wśród ukraińskiej większości małych osiedli złożonych z kilku do kilkunastu zagród, pojedyncze polskie gospodarstwa we wsiach ukraińskich, nieliczne osiedla kilkusetosobowe), o zawziętości w wyniszczaniu ludności polskiej świadczą wysokie liczby zamordowanych: w 33 miejscowościach liczba ofi ar wyniosła od 101 do 150, w 16 od 151 do 200, w 12 od 201 do 450 i w 5 miejscowościach ponad 450 osób (Janowa Dolina, Ostrówki, Wola Ostrowiecka, Gaj, Kołodno).
Udokumentowane liczby ofi ar śmiertelnych ludobójczych akcji na Wołyniu wynoszą odpowiednio: w 1943 r. 35 258, w 1944 r. 1823 i w 1945 35. Najciężej doświadczone przez rzezie powiaty to: włodzimierski (co najmniej 4275 ofi ar), łucki (co najmniej 4755), kostopolski (co najmniej 8068). Zginęło tam jednak znacznie więcej Polaków, których nie udało się zidentyfi kować. Zbrodnie popełnione przez wszystkie nacjonalistyczne formacje, włączając do podsumowania ofi ary fazy pregenocydalnej, objęły wówczas ok. 60 tys. osób w 1865 miejscowościach.
Główna
